Adıyaman'da Gezilecek Yerler

Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin güney doğu bölgesinde yer alan Adıyaman şehri, birçok kişi tarafından Doğu’nun incisi olarak anılmaktadır. Doğu’nun incisi olarak anılan Adıyaman şehrinde muhakkak gezilmesi gereken noktalar aşağıda yer almaktadır.

1. Nemrut Dağı ve Gizemi

Nemrut Dağı ve gizemi hakkında bilgi vermeden önce Nemrut kelimesinin anlamını bilmek faydalı olacaktır. Nemrut kelimesinin anlamı davranışı sert olan, acımasız ve yüzü gülmeyen anlamına gelmektedir.

Dağa Nemrut adının verilmesinin nedeni ise efsaneye göre Babil Hükümdarı olan Nemrut’ un Hazreti İbrahim’ i ateşler arasına attığı yer olmasından kaynaklandığı söylenmektedir.

Güneşin doğduğu ve battığı anların en iyi izlendiği nokta olarak ismi belirtilen Nemrut Dağı, üzerinde yer alan Nemrut Heykelleri ya da bir diğer adı olan Nemrut Harabeleri UNESCO Dünya Mirası Listesi içerisinde yer almaktadır.

Nemrut Dağı keşfedildiği ilk günden bugüne kadar gelen süreçteki tüm gizemini korumaya devam etmektedir. Nemrut Dağı ve çevresi için dünya dışı varlıklar olan uzaylıların gizli karargahı olduğu bile iddia edilmiş olup; Nemrut Dağı ile ilgili bilinmesi ve araştırılması gereken bir çok tünelin ve kayıp mezarın bulunduğu tahmin edilmektedir.

Nemrut Dağı Adıyaman şehrinin Kahta ilçesinde yer almakta olup; Doğu Anadolu Bölgesi içerisinde yer alan sönmüş bir volkandır. Dünyanın sekizinci harikası olarak gösterilen dağın yüksekliği 2150 metre, yüz ölçümü ise 13827 hektardır.

Nemrut Dağı’ nın ya da diğer adıyla Nemrut Harabeleri’nin tarihi çok eski medeniyetlere kadar dayanmaktadır. Tarihte Büyük İskender’ in Pers halkıyla yapmış olduğu savaşı kazanmasıyla bölgenin en yetkili ismi olan Mithridates hakimiyetini ilan ederek Kommagene Krallığı’ nı kurmuştur. Krallığın başındaki isim olan Mithridates’ in ölmesi üzerine oğlu I. Antiochus tahta geçerek Kommagene Krallığını yönetmeye başlamıştır. Krallık için en parlak dönemi yaşatan I. Antiochus döneminde anıt mezarlar inşa edilmiş olup; kendisinin mezarının da bölge içerisinde bulunduğu bilinse de mezarına henüz ulaşılamamıştır.

Kommagene Krallığı I. Antiochus zamanında tüm insanları ve tüm inançları hoş görmeyi ve saygı duymayı kendisine kural edindiği için krallık uzun yıllar huzur ve başarı içerisinde ayakta kalmıştır. Nemrut bölgesinde yer alan tapınak krallığın en önemli tapınaklarından biri haline gelmiş olup; bunun en önemli nedeni ise bölgede yer alan Tanrı heykellerinin Yunan ve Pers kültürlerinden örnekler taşıması olmuştur. Bunun en güzel örneği Pers adalet ve güneş tanrısı olan Mithras ve Yunan güneş tanrısı olan Apollo’ nun aynı heykel ile tasvir edilmesi ve bu heykele her iki tanrının da adının verilmesi olmuştur.

Tüm hakları kapsayan bu yaklaşım I. Antiochus’ un halk tarafından sevilmesinde ve saygı duyulmasında büyük rol oynamıştır.  Uygulanan hoş görülü siyaset ve herkese hitap eden politika sayesinde Kommagene Kralığı Doğu ve Batı ülkeleri arasında köprü görevi üstlenerek zengin bir krallık olmuştur.
 
Kültür ve inanç mozaiği olan krallığını bir arada tutmayı sağlamak amacıyla I. Antiochus tanrıların gücünden de yararlanmayı ihmal etmemiştir. Ülkenin bazı yerlerine yerleştirdiği ve birisi de Nemrut Dağı’ nda yer alan I. Antiochus’ un tanrıların elçisi olduğunu tasvir etmek amacıyla üretilen ve Tanrılarla Tokalaşan Kral unvanını almasına neden olan heykeller her yere gönderilmiştir.
Nemrut Dağı içerisinde toplamda 3 adet teras bulunmakta olup; buralarını gezmek ortalama olarak 30 ya da 35 dakikayı bulmaktadır. Nemrut Dağı’ nın simgesi olarak bilinen tanrı heykelleri ise batı ve doğu teraslarında yer almaktadır. Nemrut Dağı’ nın en iyi korunan kısmı Doğu Terasında yer alan heykellerden oluşmaktadır. Buradaki kısımda heykeller vücut ve baş olacak şekilde bir arada tasvir edilmişlerdir. Tanrı heykelleri arasında yer alan tek kadın heykel Krallığı da adını veren Bereket tanrıçası olan Kommagene’ dir.  Kommagene heykeli tanrı Zeus ile Kral Antiochos arasında yer almaktadır. Heykelde bereketi simgeleyen üzüm ve nar motifleri dikkat çekmektedir.

Dünyanın sekizinci harikası olarak ifade edilen Nemrut Dağı’ nda yer alan heykellerin keşfedilme süreci ise 1881 senesinde yol yapım çalışmaları için bölgede olan Alman Mühendis Karl Sester’ın araştırma yapılması için yetkili birimlere haber vermesiyle başlamıştır. Araştırma için gelen ekiplerin Yunan dilinde yazılmış olan eseri deşifre etmesiyle bölgenin Kommagene Krallığına ait olduğu da ortaya çıkmıştır. Sonraki yıllarda devam eden arkeolojik kazılar sonrasında da bölgede yer alan eserler yavaş yavaş gün yüzüne çıkarılarak Nemrut Harabeleri ortaya çıkarılmıştır.

2. Cendere Köprüsü

Adıyaman il sınırları içerisinde bulunan Cendere Çayı üzerinde yer alan ve dünya üzerinde kullanımı halen devam eden dünyanın en eski köprüsü Cendere Köprüsü’ dür. Yabancı ve yerli birçok turistin ilgisini çeken köprü 1800 yıldır ayakta durmaktadır.

Roma İmparatorluğu döneminde inşa ettirilen köprü yüz yirmi metre uzunluğunda, yedi metre genişliğinde ve otuz metre yüksekliğindedir. Köprünün mimarisi iki kaya üzerine oturacak şekilde tasarlanmış olup; köprünün en dikkat çekici özelliği ise yapımında hiç harç kullanılmamış olmasıdır.
Cendere Köprüsü, Adıyaman’ ın ilçeleri olan Sincik ve Kasta’ yı birbirine bağlamaktadır. Köprü son olarak 1997 senesinde tüm bakımlardan geçmiş olup; onarım sonrasında araç trafiğine kapatılmıştır.
 
Cendere Köprüsü’ nün üzerinde yer alan ve Latince yazılmış bir yazıttan öğrenilen bilgiye göre Roma İmparatoru olan Septimius Severus ailesi ( oğulları ve karısı ) adına yaptırmıştır.

3. Arsemia Antik Kenti - Nymphaios Arsemiası

Arsemia Antik Kneti – Nymphaios Arsemiası adıyaman’da gezilecek yerler listesinin üçüncü sırasında bulunmaktadır.

Arsemia Antik Kenti Adıyaman iline altmış üç kilometre uzaklıkta yer almakta olup; Kahta çayının doğusunda yer almaktadır. Antik kente dar bir patika yolu üzerinden ulaşılmaktadır. Yol üzerinde ise su sarnıcı ve heykel bulunmakta olup; yol bitiminde ise Kommegena Krallığı’ na altın çağını yaşatan Kral’ ın babasının (aynı zamanda Kommegena Krallığı’ nın ilk kralı ve kurucusu) mezaru bulunmaktadır.

Kommagene Krallığının kralı olan I. Antiochos yazıtlarında bahsedildiğine göre Arsemia Antik Kenti’ nin Kahta Çayı’ nın doğusunda kalan kısımda Kahta Kalesi’ nin karşısına inşa edilmiş olup; Komegena Krallığı’ nın idari merkezi ve yazlık başkenti olarak kurulmuştur.

Arsemia’ nın güney tarafında yer alan tören yolunda Mitras’ ın kabartma heykeli, Herakles – Anticholes’ ın tokalaşmasının resmedildiği heykel ve bu heykelin ön tarafında da Anadolu üzerinde bilinen en büyük Grekçe diline ait yazıt bulunmaktadır. Yazıtın yer aldığı bölümün hemen altında başlayarak yüz elli sekiz metre kadar derinlere uzanan tünelin sonunda ise bir kaya dehlizi yer almaktadır. Tepe üzerinde kalan kısımda ise Mithridathes Callinichos’ a ait olduğu bilinen saray ve mezar tapınağı vardır. Gerçekleştirilen saray kazılarında birçok heykel parçasına ve kraliçe başı ortaya çıkarılmıştır.

Arsemia Antik Kenti - Nymphaios Arsemiası keşfi ise 1953 senesinde Alman bir arkeolog olan F. Karl Dörner tarafından olmuştur.

4. Kahta Kalesi

Kahta Kalesi; Adıyaman iline altmış kilometre uzaklıkta yer alan Kocahisar Köyü içerisinde bulunmaktadır. Kahta Kalesinin yapım yılı belli olmamakla beraber milattan önce ikinci yüzyıldan Hititler döneminden kaldığı bilinmektedir.

5. Perre Antik Kenti ve Kaya Mezarları

Perre Antik Kenti’ nin bir diğer adı Pirin Antik Kenti olarak bilinmektedir. Adıyaman il merkezine beş kilometre uzaklıkta olup; ulaşımı en kolay olan antik kentlerden birisidir. Kommegene Krallığı’ nın beş antik kentinden biridir. Antik Kent içerisinde en çok dikkat çeken kısımlar Kaya Mezarlarından oluşmaktadır. Kaya mezarları; kayalıklar içerisine oyularak yapılan oda mezarlardır.

5.1 Haydaran Kaya Mezarları: Adıyaman ilinin on yedi kilometre kuzeyinde Taşgedik köyünün sınırları içerisinde yer almaktadır. Bu bölgede kaya mezarları ve Güneş Tanrısı olan Helios ile Kommegene Kralı Antiochos’ un tokalaşmalarının resmedildiği kabartma heykeli bulunmaktadır.
 
5.2 Turuş Kaya Mezarları: Adıyaman ilinin merkez bölgesine kırk kilometre uzaklıkta Adıyaman – Şanlıurfa karayolunun ise bir kilometre uzağında yer almaktadır. Turuş Kaya mezarları Roma dönemine aittir. Kaya mezarları kayaların oyulmasıyla oluşturulduğu için kaya mezarlarının ziyaret edilebilmesi için on – on üç basamak kadar aşağıya inilmesi gerekmektedir.
 
5.3 Dolmenler: Dolmanler adı altında sınıflandırılan mezarların taş devri dönemine ait olduğu tespit edilmiştir.
 
5.4 Zey Mağalaraları: Adıyaman iline yedi kilometre mesafede bulunan Zey köyü civarında erken dönen Hristiyan inancına sahip olan kişilerin yaşadığı yerleşim alanları bulunmaktadır. Ek olarak köy içerisinde Şeyh Abdurrahman Erzincani’ ye ait olduğu bilinen cami ve türbe bulunmaktadır.
 
5.5 Gümüşkaya Mağaraları: Adıyaman ilinin kırk kilometre güneybatısında Göksu nehrinin kenar kesiminde aynı isme sahip olan köyün batısında bulunan kayalar içerisinde oyna tünel şeklinde birbiri ile bağlantısı olan birçok kaya yer almaktadır. Tarih içerisinde konut olarak kullanılan mağaraların yapım yılının İ.Ö. 150 olduğu tahmin edilmektedir. Mağaranın içerisinde odalar, balkonlar ve kuyu bulunmakta olup; sadece insanların geçebileceği büyüklüktedir.
 
5.6 Palanlı Mağarası: Adıyaman ilinin on kilometre kuzeyinde Adıyaman – Malatya karayolu üzerinde yer alan Palanlı köyünde yer almaktadır. Mağara doğal bir oluşum olup; milattan önce 40000 senelerinde kullanılmıştır. Mağaranın duvarlarında geyik figürü yer almaktadır.
 
5.7 Hereoon – Derik Kutsal Alanı: Adıyaman ilinin Sincik ilçesine giden yol üzerinde bulunan Datgeli köyünde Derik Kutsal Alanı bulunmaktadır. Bir diğer adı Hereeon olan bu kutsal alan İ.S. 70’ lerde Romalılar döneminde inşa edildiği ve 300’ lü senelere kadar kullanıldığı tahmin edilmektedir. Bu alanda aynı zamanda Komegene Krallığı dönemine ait kalıntılarda bulunmuştur.

6. Karakuş Tümülüsü – Kadınlar Anıt Mezarı

Karakuş Tümülüsü; Adıyaman ilinin Kahta ilçesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Komagene Krallığı içerisinde yer alan hanedana bağlı kadınlara ait mezarlar yer almaktadır. Tümülüsün adının Karakuş olması ise civarda yaşayan yöre halkının tümülüsün güney kısmında yaklaşık olarak 20 metre yükseklikte sütün üzerinde bulunan kartal figüründen yola çıkarak Karakuş denilmiştir.

Karakuş tümülüsünün doğu kısmında ise yaklaşık onar metre yükseklikte boğa ve aslan figürlerinden oluşan sütunlar yer almaktadır. Tümülüsün batı kısmında ise Kommagene Kralı olan I. Antiochos’un, kralın oğlu olan ve krallık yapan II. Mithridates’in ve II. Mithridates’in kız kardeşi Laodike ile tokalaşmalarını yansıtan kabartmalar bulunmaktadır. Kabartmanın yer aldığı sütün üzerinde bulunan yazının deşifre edilmesi ile birlikte anıt mezarın Kommagene Kralı olan I. Antiochos’un eşine, kızına ve torununa ait olduğu öğrenilmiştir.

7. Adıyaman Müzesi

Adıyaman Müzesi’ nin kurulması ihtiyacı ilk olarak 1978 senesinde Atatürk Barajı yüzünden sular altında kalan birçok tarihi eserin korunması ihtiyacı sayesinde ortaya çıkmıştır. Müze içerisinde Roma, Bizans, Helenistik, Selçuklu, İslami, Osmanlı, Demir Çağı, Tunç Çağı, Kalkolitik, Neolitik ve Paleolitik döneme ait birçok eser yer almaktadır.

 Adıyaman Müzesi içerisinde Ancoz, Gritille Höyük, Şehremuz, Samsat Höyük, Horiskale Höyük, Hayaz Höyük ve Fırat Nehri çevresinde yapılan kazılar sonucunda ortaya çıkan birçok sanat eserinden oluşmaktadır.

Adıyaman ili insanlık tarihi içerisinde birçok döneme tanıklık ettiği için müze içerisinde hemen hemen her döneme ait eserler sergilenmektedir.

Müze içerisinde Adıyaman ilinin sembolleri arasında ilk sırada yer alan Nemrut Dağı ya da Nemrut Harabelerine ait birçok heykel ve Tümülüslerin maketleri de yer almaktadır.

8. Çelikhan İçmesi

Çelikhan çeşmesi, Adıyaman merkezine yaklaşık 19 kilometre uzaklıkta bulunan bir doğal kaynak suyu ve tarihi yerdir.

Çelikhan çeşmesinden akan su şifalı olarak önce halk arasında ün salmıştır. Daha sonraları bu çeşmeden akan şifalı sular yurtiçi ve yurtdışı ziyaretçiler tarafından gittikleri yerde tanıtılarak bilinilirliği artmıştır. Çelikhan çeşmesinden içilen suların mide ve bağırsak hastalıklarına karşı iyi geldiği rivayet edilmektedir.

9. Adıyaman Şehir Merkezi

Adıyaman şehir merkezi adıyaman’da gezilecek yerler listesinin son durağıdır.

Adıyaman Anadolu’nun tüm motiflerini içerisinde barındıran bir küçük şehir olarak merkezinde pek çok gezilecek yeri barındırmaktadır. Adıyaman şehir merkezi genel olarak dar sokaklarla ve yamaçlarla bezeli, eski evleri ile komple bir tarihi dokuyu sunmaktadır.

Adıyaman şehir merkezinde ayrıca yeme içme konusunda önemli noktalar da keşfedilebilir. Adıyaman’ın ünlü damak tatlarından Adıyaman Tavası bu şehrin en önemli gastronomi miraslarından birisidir. Adıyaman Tavası, içerisinde patlıcan ve et barındıran, gayet lezzetli bir et – sebze yemeğidir. Adıyaman merkezinde seyahat edildikten sonra pek çok noktada afiyetle yenebilir.

Adıyaman şehir merkezinde Adıyaman Müzesi pek çok tarihi esere ev sahipliği yapmakta, ayrıca hükümet sarayı vb. pek çok tarihi mekan da Adıyaman merkezinin mimari dokusunu oluşturmaktadır. Kamu binalarının yanı sıra Adıyaman merkezinde pek çok cami, çeşme ve medrese bulunmaktadır. Ayrıca St Paul Manastırı yine Adıyaman merkeze çok yakın bir mesafede bulunmaktadır.

Adıyaman, tarihi dokusunun güzelliğinin yanı sıra şehir merkezinin huzurlu ve sakin yapısı ile de dikkat çekmektedir. Adıyaman merkezinin dar sokakları yeni yerler ve güzel bir kültür keşfetmek için kaybolmayı seven gezginlerin unutamayacakları yerler arasında bulunmaktadır

Adıyaman Festivalleri Hakkında Genel Bilgi

Birçok medeniyete ev sahipliği yapan Adıyaman ili kültürü ve tarihi ile dikkat çektiği kadar festivalleriyle de dikkat çekmektedir.

1. Adıyaman Arsemia Müzik Festivali: Festival Haziran ayı içerisinde şehir merkezinde gerçekleştirilmektedir. Adıyaman Filarmoni Orkestrası tarafından kültür festivali olarak her yıl düzenli olarak gerçekleştirilmektedir.

2. Uluslararası Nemrut Kommagene Festivali:  Yıl içerisinde 25 – 27 Haziran tarihleri arasında Nemrut ve Kahta bölgesi çevresinde gerçekleştirilmektedir. Festival kapsamı çerçevesinde uluslararası arkeoloji konferansları gerçekleştirilerek bölgenin dünya mirası açısından öneminin altı çizilerek birçok sorunun da çözüme ulaştırılması amaçlanmaktadır.

Aynı zamanda bölgede festivalle bağlantılı birçok konser programı da yer alarak yerli halkın ve turistlerinin ilgisini çekmek amaçlanmaktadır. Ek olarak Nemrut Dağı’nda Kommagene Kralı Antiochos’ un hayatı da canlandırılmaktadır.

3. Eğitim ve Kültür Festivali: Her yıl Eylül ayı içerisinde Besni bölgesinde düzenlenmekte olup; dünyanın ilk ve tek eğitim bayramı festivali özelliğini de taşımaktadır. 
 
4. Zerban Şenlikleri: Her yıl 20 Temmuz tarihinde Adıyaman ilinin Çelikhan ilçesinde düzenlenen festival Alevi inanca sahip insanlar tarafından gerçekleştirilmektedir. Zerban festivali Zerban suyu çevresinde Türkçe ve Kürtçe dillerde söylenen şarkılarla kutlanmaktadır. Festivalin amacı barış, sevgi, kardeşlik gibi güzel duygularla birlikte beraberliğin altının çizilmesinin sağlanmasıdır.

Adıyaman ve Alışveriş Hakkında Genel Bilgi  

Adıyaman ilinde alışveriş kültürü hızlı bir şekilde kendini geliştirerek devam etmektedir. Bunun en önemli neden bölgenin yerli ve yabancı turistlerin çekim merkezinde olması ve yıl içerisinde gerçekleştirilen birçok festivalle insanların ilgisinin şehrin üzerine çekilmesidir.

Adıyaman ilinde hem alışveriş hem de gezmek için uğranılması gereken ilk yer Oturakçı Pazarı olmalıdır. Adıyaman ilinin merkezinde Kapcami mahallesinde yer alan Oturakçı Pazarı'nda Nemrut Dağı ya da Nemrut Harabelerinde yer alan tarihi eserlerin heykellerinden oluşan eserler bir yana halı, kilim gibi birçok el işi malzemede satın alma imkanı bulunmaktadır.